अवसर नदिने तर विदेश नजाऊ मात्र भन्नु गलत हो, झार उखल्ने काम दिएर युवा देशमा रोकिंदैनन्

 असोज २८, २०७७ बुधबार १०:३३:५ | विश्व पौडेल

कोरोना महामारी सुरु भएपछि भारतसहित अन्य देशबाट थुप्रै नेपालीहरु घर फर्किए । अझै पनि कतिपय फर्किरहेकै अवस्था छ । तर यही महामारीकै बीचमा के भयो र, त्यसरी घर आएकाहरु फेरि फर्कन थाले !

घरमा भएकाहरु महामारीकै बीचमा किन परदेशिए भन्ने प्रश्न खडा भएको छ । तर मानिस जहाँ राम्रो अवसर पाउँछ त्यहीँ जान्छ । हरेक मानिसले आफ्नो र परिवारको खुशी र भविष्य राम्रो सोच्ने र त्यसका लागि देश छाडेर परदेश पनि कमाउन जाने अधिकार राख्छ ।  

सायद यहाँ खेतबारीले धान्ने भएको भए, यहाँ आफ्नो जीविका चलाउने कमाइ भएको भए यस्तो महामारीको बेलामा मानिसहरु जाने थिएनन् होला । तर छैन, अनि त जानै पर्‍यो । 

त्यो अवस्थामा यहीँ कमाइ गरौं, मलाई पुग्ने म यहीँ पनि कमाउन सक्छु भनेर ढुक्क हुन सक्ने अवस्था नेपालमा छैन नि त । त्यसकारण जबसम्म यो अवस्था रहन्छ, तबसम्म मानिसहरु परदेशिन्छन् नै । यहाँ सरकारको सबैभन्दा ठूलो असफलता के हो भने काम सृजना गरेर मानिसहरु वैदेशिक रोजगारीमा जान रोकिन्छन् भनेर सोच्नु हो । 

किनभने सरकारले सृजना गर्ने रोजगारी सधैं सीमित मात्रामा हुन्छ । प्रधानमन्त्री रोजगार कार्यक्रम भनेको त रोजगारी पनि हैन । यो त दुईचार दिन काम गर्‍यो, झारपात ओखल्यो सकियो । यसो जीविका चलाउने बाटो मात्र हो । अहिले जसरी त्यसलाई लिएर हल्ला भइरहेको छ, त्यो नै ‘मिसलिडिङ’ हो । 

सरकारले सक्नेभन्दा बढी बोलेको हो कि !

कोरोना महामारीका कारण रोजगारी गुमाएकालाई, विदेशबाट फर्किएकालाई देशभित्रै रोजगारीमा जोड्न भनेर विभिन्न योजनाहरु नसुनाइएको हैन । तर त्यो आफ्नो क्षमताभन्दा माथि पो हो कि । सरकार भनेको त एउटा संयन्त्र हो नि । यसो गर्छु उसो गर्छु भन्दा आफ्नो क्षमता, काम गर्ने तरिकाहरु हेरिएन कि । त्यो चाहिँ गलत कुरा हो । 

अरबमा बस्ने, अमेरिका, बेलायत या संसारको जनसुकै कुनामा बस्ने नेपालीले त्यहाँभन्दा म यहीँ केही गर्न सक्छु, यहीँ आम्दानीको वातावरण खोज्न सक्छु भन्ने विश्वास केहीलाई होला, तर धेरैलाई त्यो विश्वास हुँदैन र छैन

काम गर्न खोज्नेहरुलाई स्वीकृति चाँडो दिने, वतावारण सजिलो बनाइदिने त्यस्तो खालको बातावरण भएको भए केही हदसम्म रोजगारी सृजना हुन्थ्यो होला । मलाई के लाग्छ भने देशमै केही गर्न सकिन्छ भनेर फर्किएका हैनन् । भारतमा महामारी भयो, त्यही भएर फर्किए । त्यहाँ बस्न नसक्ने अवस्था भयो त्यसैले हो ।

वैदेशिक रोजगारी रोज्ने युवालाई पहिला पनि देशमा केही गर्न सकिन्छ भन्ने विश्वास एकदमै कम मात्र थियो । केहीलाई होला तर धेरैजसो देशमा केही गर्न सकिएन भनेर नै हो विदेशिएको । र देशले पनि युवाले यही केही गर्न सक्छन् भन्ने खालको विश्वासको वातावरण बनाइसकेको छैन ।

त्यसले गर्दा अरबमा बस्ने, अमेरिका, बेलायत या संसारको जनसुकै कुनामा बस्ने नेपालीले त्यहाँभन्दा म यहीँ केही गर्न सक्छु, यहीँ आम्दानीको वातावरण खोज्न सक्छु भन्ने विश्वास केहीलाई होला, तर धेरैलाई त्यो विश्वास हुँदैन र छैन पनि । त्यो चुनौती हाम्रो देशका लागि सबैभन्दा ठूलो कुरा हो । कसरी आफ्नो देशप्रति युवालाई विश्वास दिलाउने भनेर सरकारले सोच्न जरुरी छ ।

यहाँ किन कम्पनीहरु खुलिरहेका छैनन् ? आर्थिक गतिविधिहरु धेरै भएको छैन ? मानिसहरुले काम पाएका छैनन् ? आफैं स्वरोजगार किन बन्न सकिएरहेका छैनन् त ? त्यो कुरामा सरकार अझै गम्भीर भइसकेको देखिंदैन । 

यो महामारीमा जो व्यक्तिहरु आए उनीहरु देशमा केही गर्न सक्छु भनेर आएको भन्दा पनि अब उता गन्तव्य देशमा समस्या भएकाले आएका हुन् । अहिले यहाँ पनि बस्न नसक्ने भएपछि उनीहरु फर्किएका हुन् । त्यसरी बुझ्दा चाहिँ उनीहरुको भावनामाथि न्याय गरेको जस्तो हुन्छ ।

विश्व बैंकको अध्ययनले भन्छ, यहाँ साना मानिसहरुलाई काम गर्न समस्या छ । कम्पनी दर्ता गर्न पनि निकै गाह्रो छ प्रक्रिया । काम गर्दा पनि  सुरुवाती पूँजीहरु कहाँबाट ल्याउने, कसरी सुरुवात गर्ने भन्ने समस्या हुन्छ । अनि अलिकति ठूलालाई चाहिँ मार्केट कहाँबाट आउँछ, देशभित्रै सामान बेच्न पाइराखेको छ कि छैन, भारतमा बेच्न बजार खोजिन्छ, खोजिन्न जस्ता कुराले सताउँछ ।

सडकहरु खराब छन् । एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सामान लैजान सडकको कारण समस्या छ । त्यसो हुँदा कष्ट बढ्दा । धादिङको एउटा गाउँबाट तरकारी ल्याउनभन्दा बंगलादेशबाट ल्याउन सस्तो पर्छ । त्यसकारण यस्ता समस्या समाधानका लागि त पूर्वाधार विकासमा लगानी गर्ने, सडक राम्रो बनाउने हो ।

तर यहाँ त सडकहरु २५ वर्षदेखि बिग्रेका छन् । कहिले पनि यी सडक राम्रो भएनन् । अथवा जतिबेला खेती हुन्छ, त्योबेला गाउँ र सहरलाई जोड्न सक्ने वातावरण बनेन । देशभित्रै काम गर्न, रोजगारी सृजना गर्न थुपै ठाउँहरु छन्, तर त्यसमा सरकारले धेरै काम गरेको छैन ।

कुलो खन्ने काम दिएर मानिस रोक्न सकिन्न

हाम्रो देशमा रोजगारी भनेको अहिले कुलोसुलो खन्ने, झारहरु उखल्नेलाई मानियो । तर यस्ता कामले मानिसलाई देशभित्र रोक्न सकिन्न । 

अहिले विदेश नै जानेमा पनि १० कक्षा पढेकाले जुन जागिर पाएको हुन्छ र कमाइ राम्रो गरिरहेको हुन्छ, त्यसैले यहाँ कुलो खनेर उनीहरु बस्न मान्दैनन् । 

खेतीमा त नेपालमा मात्र होइन हरेक विकसित देशमा पनि मानिस रोक्न सकिएको छैन  । एकदमै उत्पादन बढाउन सके मात्र नत्र खेतीमा भविष्य राम्रो देख्दैनन् किसानले । तर पालिकाले यो समयमा शिक्षा स्वास्थ्यमा लगानी गरिदिने, शिक्षा, स्वास्थ्य लगायतका क्षेत्रमा लगानी गर्ने वातावरण बनाइदिने भन्ने मात्रै हो । 

धेरै पालिकालाई आएको बजेट खान पायो भने मात्र हुन्थ्यो भन्ने कुरा छ । अब प्रधानमन्त्री रोजगार कार्यक्रम भनेको छ, त्यसमा के रोजगारी दिने त ? त्यसमा त पहिलेदेखि नै स्पष्ट थिएन । योजना कसरी छनोट गर्ने भन्ने कुरा प्रष्ट छैन । अहिले त पैसा त दामासाइले बाँढिदिएको छ । यतिसम्मकी कुन पालिकाको योजना राम्रो छ त्यो हेरेर त्यो पालिकालाई बढी बजेट दिने भन्ने पनि भएन । 

जनसङ्ख्या यताउता हेरेर रकम बाँडिदिने गरिन्छ । यसरी त यो देशमा कहिले पनि विकास हुँदैन । 

अहिले निजी क्षेत्रसँग पनि काम भएन, सरकारसँग पनि भएन । त्यो पैसा त्यसै उडेर गयो । टोपीसोपी लगायो, घाँस उखाल्यो, फोटो खिचियो सकियो । 

तीन करोड मानिस छन् । ६ अर्ब रुपैयाँ बाँड्दा एक जनालाई दुई सय रुपैयाँ पर्‍यो । दुई सय भनेको त मानिसले चिया खाएर सकाउँछन् । हाम्रो सुरुमा कन्सेप्ट के हो भने लेबर छ हामीसँग, हामीले ६५ कटेकालाई त वृद्धभत्ता दियौं, अब युवालाई भक्ता दिने कुरा भएन, त्योभन्दा काम दिउँ भन्ने हो ।

 पाखुरा बलियो भएकाले पैसा पाउन भन्ने हो । त्यसबाहेक कतिपय घरहरुमा परिवारमा वृद्ध छन् । हजुरबुवा हजुरआमाले नातिनातिना पालिरहेका छन् । छोराछोरी विदेश गए, तर आम्दानीको बाटो छैन । यस्ता व्यक्तिलाई पनि यो कार्यक्रमले समेटोस् भन्ने हो । 

त्यसबाहेक तीन अर्ब, पाँच अर्ब भनेको राम्रा सडकहरु बनून्, त्यसबाहेक अरु पनि केही हुन सक्छ सरकारले सोचेको पूर्वाधारको योजनाहरु भन्ने हो । पहिला त निजी क्षेत्रसँग सहकार्य गरौं भन्दा सरकारले मानेन । तर अहिले निजी क्षेत्रसँग पनि काम भएन, सरकारसँग पनि भएन । त्यो पैसा त्यसै उडेर गयो । टोपीसोपी लगायो, घाँस उखाल्यो, फोटो खिचियो सकियो । 

सबैले देख्ने ठाउँमा सडक सरसफाइदेखि धेरै ठाउँमा सडक सफा मात्र गर्न लगाएको भए पनि त्यसले पर्यटन प्रवद्र्धनमा टेवा पुग्थ्यो । 

खाल्डाखुल्डी समयमा पुर्ने हो भने सडकको दिगोपनाको कुरा पनि छ । यसमा अर्को पक्ष के छ भने तीन अर्ब, पाँच अर्ब ठूलो कुरा हुँदैन, यसमा अझै ठूलो लगानी आवश्यक छ ।

अब कुरा मात्र होइन काम गर्नु पर्‍यो 

अब कुरा मात्र हैन काम गर्नु पर्‍यो । यी सबै कुरालाई भ्रष्टाचारको माध्यम बनाउन भएन । भूमि बैंकले काम सृजना हुन्छ भनेर सरकारले कसरी सोचेको छ ? खेती गर्ने मानिस नहुने भूमि बैंक मात्र ल्याउँछु भन्ने हो भने त्यसको अर्थ के ? १० वर्ष पछिको कुरा पो अहिले सोचेको हो कि । 

त्यसकारण खाडीबाट आउने मात्र होइन, नेपालमा भन्दा राम्रो अवस्था भयो भने हामी सबैजना जानेछौं । मानिसको नेचर नै हो ।

सरकारको खर्चबाट पनि काम भएको छैन र निजी क्षेत्रले पनि रोजगरी सृजना गर्न धेरै खर्च गरिरहेका छैनन् ।

तर यहाँभन्दा उता केलाई राम्रो भन्ने त्यसलाई मानिसले कसरी लिन्छ भन्ने हो । मानिसले राम्रो अवसर देखेपछि बस्छन् भन्नुभन्दा पनि उताभन्दा यहाँ राम्रो अवसर नभइ जसलाई पैसा मात्र पनि नभनौं सबै कुरालाई जोडेर हेर्नुपर्छ । त्यसैले सबै कुरा यहाँ नभइ युवालाई रोक्न सकिंदैन र रोक्छु भन्नु पनि गलत हो मेरो विचारमा ।

यहाँ अवसरहरु सृजना गर्दै जाने हो र नेपालीहरु नआए पनि पहिला जो आउलान् उनीहरुलाई काममा लगाउँदै जाने हो भने विस्तारै मानिसहरुले यहीँ केही गर्न सकिन्छ भनेर विश्वास गर्न थाल्छन् र आउँछन् । 


तर सुरुमा यहाँ काम हुने वातावरण हुन पर्‍यो । जुन भएको छैन । सरकारको खर्चबाट पनि काम भएको छैन र निजी क्षेत्रले पनि रोजगरी सृजना गर्न धेरै खर्च गरिरहेका छैनन् ।

(अर्थविद् पौडेलसँग सन्जिता देवकोटाले गर्नुभएको कुराकानीमा आधारित ।)
 

अन्तिम अपडेट: मंसिर ११, २०८१

उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।

विश्व पौडेल

विश्व पौडेल अर्थविद हुनुहुन्छ ।

तपाईको प्रतिक्रिया

समाचार

लोकप्रिय

१

एनपीएलको उद्घाटन खेलकाे सबै टिकट बिक्री, ३३ लाख रुपैयाँभन्दा धेरै आम्दानी

२

युक्रेनद्वारा रुसमाथि अमेरिकी क्षेप्यास्त्र आक्रमण

३

दुर्गा प्रसाईंलाई थुनामुक्त गर्न सर्वाेच्चद्वारा अस्वीकार

४

उत्तर र दक्षिण कोरियाको सीमावर्ती क्षेत्रमा 'लाउडस्पिकर' युद्ध चर्कियो

विचार

उज्यालो टी भी

वैदेशिक रोजगारीमा जादा सुरक्षित हुने तरिका

मनोपरामर्शले बदलेको जीवन कथा

विदेशबाट श्रीमान् फर्काउने साहस बटुलेका वित्तीय कक्षा सहभागीका कथा

मेरो कथा मेरो भोगाई