आङ खस्नु के हाे ? कसरी बच्न सकिन्छ ?

 पुष २५, २०७५ बुधबार १३:५१:११ | विना न्याैपाने

अहिले धेरै महिलाहरुको पाठेघरमा धेरै समस्या देखिएका छन् । त्यसमा पनि पाठेघर खस्ने समस्या धेरैमा देखिएको तथ्याङक आइरहेको छ । के कारणले गर्दा पाठेघर खस्ने समस्या देखापर्छ ? कस्ताखालका लक्षण देखा पर्छन् ? अनि उपचार कसरी गर्न सकिन्छ ? भनेर साथी विना न्यौपानेले पाटन अस्पतालमा कार्यरत वरिष्ठ स्त्रीरोग विशेषज्ञ प्रा. डा. पवन कुमार शर्मासँग कुराकानी गर्नुभएको छ ।

पाठेघर खस्ने समस्या कस्तो खालको समस्या हो ?

चारखुट्टे जनावरको शरीरको बोझ तल्लो भागमा नपर्ने तर हामी दुई खुट्टाले उभिएर हिँड्नुपर्ने प्राणीको बोझ तल्लो भागमा पर्ने हुन्छ । त्यसमा पनि पु्रुषको तल्लो भाग भरिएको हुन्छ भने महिलाहरुमा बच्चा जन्माउन पर्ने भएकाले तल्लो पेटमा पाठेघर बसेको हुन्छ ।

बच्चा पाउने क्रममा कतिपय तन्तुहरुका साथै नसाहरुको पनि क्षय हुने हुन्छ जसले गर्दा पाठेघरलाई समाएर बस्ने तन्तुहरु ढिला, सुस्त हुन्छन् । 

ढिला भएकै कारणले पाठेघर र पाठेघरको वरिपरीको भागहरु तल खस्न थाल्छन् । यथास्थानमा राखिराख्न विभिन्न प्रकारका लिगामेन्ट (बाक्ला तन्तु) हरूले टेवा दिइरहेका हुन्छन् । 

योनीको माथिल्लो भागका लिगामेन्टहरू कमजोर भएर धेरै महिलाको पाठेघर तल सर्छ/झर्छ, जसलाई ‘आङ खसेको’  वा पाठेघर झरेको भनिन्छ ।

के कारणले गर्दा पाठेघर खस्छ ?

यसमा दुई–तीनवटा कारणले भुमिका खेलेको हुन्छ । बच्चा पाएका महिलाहरु, महिनावारी सुक्नेबेला भएका महिला वा सुकेका महिलाहरुमा यो समस्या बढी मात्रामा  देखापर्छ ।

जब महिनावारी सुक्न थाल्छ, त्यस बेलामा तन्तुहरुको आफ्नो समात्ने गुण बिस्तारै कमजोर हुदै जान्छ, त्यसले अझै तल आउन सहयोग गर्छ । त्यसमा पनि घरिघरि बच्चा पाएको, लामो समयसम्म खोकी लागेको, पेटमा पानी जमेको, ट्युमर पलाएको अथवा लामो समय कब्जियत भएको छ भने त्यसले पेटभित्रको चापलाई बढाउँछ । 

योनीको माथिल्लो भागका लिगामेन्टहरू कमजोर भएर धेरै महिलाको पाठेघर तल सर्छ/झर्छ, जसलाई ‘आङ खसेको’  वा पाठेघर झरेको भनिन्छ ।

त्यो निस्कने मार्ग भनेको बच्चा निस्कने ठाउँ नै हो । पाठेघरलाई घचेट्दै पेटभित्रको चाप बाहिर आउने कोसिस गर्छ । यसरी पाठेघर तल झर्नुको कारणहरु निम्न हुन्छन् ।

–  घरि घरि बच्चा पाएको
–  जन्मान्तर कम भएको
–  धेरै बच्चा पाएको
–  महिनावारी सुक्ने बेला हर्मोन कम हुँदै गएर
–  सुत्केरी समयमा भारी काम गरेर

–  कतिपयमा पाठेघर समात्ने तन्तुको जन्मजात रुपमा कमजोर भएर ।

यसको मतलब वंशाणुगतरुपमा पनि पाठेघर खस्ने समस्या हुन्छ भन्न सकिन्छ ?

वंशाणुमा हुन सक्छ तर त्यो नै प्रमुख कारण भने होइन  । कतिपय अवस्थामा वंशाणुगत रुपमा पनि हुन सक्छ तर यो निकै कममा मात्र हुन्छ ।

यहाँले बच्चा पाएको महिलामा भन्नुभयो, बच्चा नपाएको महिलामा पाठेघर नखस्ने हो ?

नझर्ने-नखस्ने त भन्न मिल्दैन । कतिपयको शरीरको तन्तु नै कमजोर खालको  हुनसक्छ । आफूलाई थाहा पाउनको लागि लक्षण पनि त देखा पर्छ होला नि  ?

यो महिलाहरु आफैलाई अन्दाज हुने कुरा हो  ।

– योनिमा केही चिज बाहिर आउन लागेको जस्तो हुनु ।
– टक्रुक्क बस्दा बाहिर केही आए जस्तो लाग्ने ।
– योनीबाट हल्का रगत मिसिएको सेतो पानी बग्नु ।
–  पिसाब फेर्न गाह्रो हुनु, छिटो–छिटो पिसाब लाग्नु तर पूरै ननिख्रनु ।
– दिसा बस्दा पहिला अरु नै केही आउन लागेको जस्तो हुनु ।
– भारी बोक्दा पनि केही खस्नलागेको जस्तो हुनु ।
– पछाडिको भाग दुख्नु ।

सुरुमा नै खस्ने हो कि यसमा पनि चरण हुन्छ ?

यो एउटा लामै प्रकृया हो । कुनै पनि सामान झुण्डिएको छ भने सिधै तल खस्दैन । पाठेघरलाई अड्याउने तन्तु लिगामेन्ट हुन्छ । बिस्तारै बिस्तारै मात्र तल तल खस्दै जान्छ ।

धेरैजसो ग्रामीण भेगका महिलामा यस्तो समस्या धेरै छ भन्न सकिन्छ । सामान्य रुपमा हेर्दा धेरै बच्चा पाएका, लामो समयसम्म सुत्केरी व्यथा लागेका, जन्मान्तर कम राखेका, महिनावारी सुकेका महिलाहरुमा बढी देखिएको छ ।

उपचार कसरी गर्न सकिन्छ ?

पाठेघर वरिपरिको तन्तुहरु ल्याक्स अथवा लुज भएको छ भने कसरत (Pelvic Floor Exercise) बाट पनि ठिक हुन सक्छ । जस्ले तल खसेको भागलाई माथि लैजान सहयोग गर्छ । यो सुरुको अवस्थामा मात्र हो । निकै तल आएपछि चाहिँ दुईवटा मात्र उपाय हुन्छ ।

१. रबर चुराको प्रयोग (Ring Pessary)

यो भनेको चक्का राख्ने हो । चक्का राख्ने भनेको बिरामीलाई तत्काल अप्रेसन गर्न नसकिने अवस्थाको लागि मात्र हो । यो राखेपछि नियमित जाँच गरी निश्चित समयपछि यसलाई बदल्नु पनि पर्छ । यस्ता चक्काहरु रबर वा सिलिकनले बनाइएका हुन्छन् ।

यो चुरा आकारको रिङ्गलाई झरेको पाठेघरलाई अड्काउनको लागि योनीको भित्री भागमा राखिन्छ । यो राखे पछि धेरै हदसम्म सजिलो महसुर हुन्छ तर आफूले जाँच गरिरहनु पर्छ ।

यदि नियमित जाँच नगरेमा संक्रमण भई घाउहरु हुने र अन्त्यमा यसले भयावह अवस्था निम्त्याउन पनि सक्छ ।

२ अप्रेसन विधि (Pelvic Floor Repair)

पाठेघर आफैमा समस्या होइन, त्यसलाई समात्ने तन्तुहरुको कमजोरीले पाठेघर खस्ने हो । पाठेघर फाल्दैमा पनि यो समस्या समाधान नहुन सक्छ । त्यसैले पाठेघर फाल्ने क्रममा खकुलो भएको तन्तुलाई पनि कस्ने काम गर्नुपर्छ ।

नेपालको सबै अस्पतालमा अप्रेसन सम्भव छ ?

ठूलो ठूलो अप्रेसन हुने प्राय सबै अस्पतालमा यस्तो अप्रेसन हुन्छ ।

यदि समयमा नै उपचार भएन भने यसले कस्तो खालको जोखिम निम्त्याउँछ ?

–  यदि उपचार गर्न ढिला भएमा पाठेघर तल तल झर्दै पछि गएर पिसाब नै बन्द  हुने  खतरा हुन सक्छ ।
–  झरेको पाठेघरको मुखमा घाउ हुन सक्छ  ।

–  तन्तुहरु धेरै नै कमजोर भएका कारण अप्रेसन गर्दा पनि समस्या फेरि बल्झिन सक्छ ।

यस्तो खालको जोखिम सहरी क्षेत्रमा भन्दा ग्रामीण क्षेत्रमा बस्ने महिलामा धेरै देखिने हो ?

यकिन तथ्याङक त छैन, तर हामीले हेरेको बिरामीको आधारमा धेरैजसो ग्रामीण भेगका महिलामा यस्तो समस्या धेरै छ भन्न सकिन्छ । सामान्य रुपमा हेर्दा धेरै बच्चा पाएका, लामो समयसम्म सुत्केरी व्यथा लागेका, जन्मान्तर कम राखेका, महिनावारी सुकेका महिलाहरुमा बढी देखिएको छ ।

एउटा बच्चा पाउँदैमा पाठेघर खस्यो भने उसले अर्को बच्चा जन्माउन सक्छ कि सक्दैन ?

सक्छ, त्यतिबेला पूरै पाठेघर बहिर आएको हुँदैन । अर्काे बच्चा पाउनको लागि चक्का राखिन्छ ।  बच्चा जन्माए पछि त्यसलाई निकाल्ने गरिन्छ ।
यस्तो खालको समस्या नआओस भन्नको लागि के के कुरामा ध्यान दिनुपर्छ ?

– सबैभन्दा पहिला त जन्मान्तरमा ध्यान दिनुपर्छ  ।

–  सुत्केरी भएको बेलामा नियमित जाँच गर्ने र आराम गर्ने गर्नुपर्छ ।
–  बच्चाको योजना गर्नुअगाडि स्वास्थ्य परीक्षण गर्नु राम्रो हुन्छ ।
–  धेरै बच्चा नपाउने ।
–  स्वस्थ जिवन जिउने ।
–  नियमित व्यायाम गर्ने ।
–  स्वास्थ्य संस्थामा लगेर सुत्केरी गराउने ।
–  सुत्केरी हुँदा र भइसकेपछि पनि पोषिलो खानेकुरा खाने ।
–  सुत्केरी भइसकेपछि कम्तिमा ६ हप्ता आराम गर्ने ।
–  सुत्केरी अवस्थामा पेटमा असर पर्ने खालको गह्रौं काम नगर्ने ।

अहिले पनि नेपालको ग्रामीण महिलाहरू घाँस–दाउरा, पानी–पँधेरामा धेरै उकालीओराली गर्नुपर्ने बाध्यतामा छन् । गाउँघरमा धेरैजसो महिला धुम्रपान तथा मध्यपान गर्छन् । उनीहरूलाई धुवाँरहित चुल्हो उपलब्ध छैन । उनीहरूको पोषणस्थिति पनि उस्तै दयनीय छ ।

सुत्केरी अवस्थामा पनि कामकाजमा धेरै खट्नुपर्ने र जन्म अन्तराल पनि निकै कम हुन्छ । यीमध्ये अधिकांश महिला आङ खस्ने समस्याको शिकार हुने गरेका छन् । त्यसैले यसको न्यूनीकरणका लागि सम्बन्धित पक्षको बेलैमा ध्यान जानुपर्ने देखिन्छ । 

अन्तिम अपडेट: मंसिर १३, २०८१

उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।

विना न्याैपाने

विना न्याैपाने उज्यालाेमा कार्यरत हुनुहुन्छ।   

तपाईको प्रतिक्रिया

समाचार

लोकप्रिय

१

अस्थायी, ज्यालादारी कर्मचारीलाई पनि सामाजिक सुरक्षा काेषको दायरामा ल्याउने प्रधानमन्त्रीकाे घाेषणा

२

पर्थमा लज्जास्पद हारपछि पनि अस्ट्रेलियाले दोस्रो टेस्टमा उही टोलीलाई खेलाउने

३

पाकिस्तानमा पूर्वप्रधानमन्त्री खानको रिहाइ माग गर्दै हजारौंको जुलुस राजधानी इस्लामाबाद पुग्यो

४

पाकिस्तानले जिम्बावेलाई १० विकेटले हरायाे

विचार

उज्यालो टी भी

वैदेशिक रोजगारीमा जादा सुरक्षित हुने तरिका

मनोपरामर्शले बदलेको जीवन कथा

विदेशबाट श्रीमान् फर्काउने साहस बटुलेका वित्तीय कक्षा सहभागीका कथा

मेरो कथा मेरो भोगाई